معرفی کتاب (1): نظریه های انقلاب، وقوع، فرایند وپیامدها

معرفی کتاب:

نظریه های انقلاب: وقوع، فرآیند و پیامد ها

دکتر محمدحسین پناهی

انتشارات سمت

چاپ اول : پاییز1391

کتاب نظریه های انقلاب دکتر پناهی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی یکی از جامع ترین کتب در این زمینه است. همان طور که از عنوان کتاب بر می آید، نویسنده به بررسی علل وقوع، فرایند و پیامد های انقلاب ها در چهارچوب نظریه های مختلف پرداخته است.

در مقدمه کتاب می خوانیم: " جوامع انسانی همواره در حال دگرگونی تدریجی اند، که در این دگرگونی، در بستر و چهارچوب ساختارهای موجود جریان می یابد. در شرایط خاصی، که آن را شرایط انقلابی می نامیم، ممکن است جنبش انقلابی روی دهد و نوعی دگرگونی سریع و بنیادین اتفاق بیفتد، به طوری که در مدت کوتاهی چهارچوب و ساختارهای موجود جامعه ، خاصه ساختار سیاسی آن دگرگون شود...

کتاب حاضر حاصل بیش از بیست سال مطالعه، تدریس و تحقیق مداوم مولف در حوزه جامعه شناسی انقلاب است و در آن سعی شده است به همه ابعاد انقلاب نوجه شود، و نظریه های مربوطه مورد بحث و نقد قرار گیرد...کتاب به گونه ای تدوین شده است که خوانندگان از شکل گیری شرایط انقلابی تا پایان انقلاب به همراه پدیده انقلاب حرکت کند..."

کتاب حاضر در 3 بخش و 7 فصل جداگانه تدوین شده است. بخش اول کتاب شامل مباحث توصیفی انقلاب است. در این فصل ابتدا "مروری مقدماتی بر تاریخ انقلاب و انقلاب پژوهی" صورت می گیرد و سپس نویسنده به "تعاریف انقلاب، انواع و ابعاد آن" می پردازد.

بخش دوم که از نظر نگارنده این متن جامع ترین و شاید مفید ترین بخش کتاب باشد، دربرگیرنده نظریه های وقوع انقلاب به علاوه نقد های وارده بر آن هاست.این بخش به سه فصل "نظریه های تضادگرا،کارکردگرا و روان شناختی انقلاب" تقسیم می شود. از قسمت های برجسته این بخش، طرح نظریات گرامشی ،هانتینگتون و سوروکین است. مفهوم هژمونی فرهنگی که برای اولین بار توسط گرامشی مطرح می شود، اکنون یکی از بخش های بسیار مهم در حوزه مطالعات فرهنگی می باشد. از نظریه های قابل توجه دیگر، نظریه محرومیت نسبی و گزینش عقلانی است.

در بخش سوم کتاب نظریه های فرایند و پیامد های جنبش انقلابی به طور کامل بررسی می شود. نظریه های مهم تیلی و برینتون به ترتیب درباره ی بسیج منابع و مراحل تحول انقلاب از قسمت های قابل توجه بخش پایانی کتاب هستند.

ضمنا در پایان هر فصل، نویسنده با ارائه سوالاتی در مورد آن فصل، تلاش می کند ذهن مخاطب را به شکل فعال درگیر مطالب  مطالعه  شده بنماید.

از آنجا که انقلاب، پدیده ای بسیار مهم و قابل توجه و البته تاحد زیادی مغفول در حوزه مطالعات فرهنگی است مطالعه این کتاب را به همه علاقه مندان به این حوزه توصیه می کنم.

محمدحسین آشنا